Ken je rechten

 

Leidraad KNOV en NVOG

De KNOV (Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen) en NVOG (Nederlandse Vereniging voor Obstetrie & Gynaecologie) hebben een leidraad ontwikkeld voor zorgverleners die werken met zwangere vrouwen die gaan bevallen. Hierin worden zowel communicatieve aspecten besproken, alsmede documentatie en juridische aspecten. De visie vanuit zorgverleners, de manier waarop zij cliënten dienen te benaderen, en zelfs een stappenplan voor wanneer de zwangere vrouw en de zorgverlener het niet eens zijn over een bepaalde behandeling worden hierin toegelicht.

Informed consent
De WGBO stelt dat voor elke behandeling van de zwangere toestemming nodig is. Dit is de informatie die geldt voor zorgverleners. U moet informatie verstrekken over het doel en de uitvoering van de behandeling, en toestemming vragen. Dit geldt voor alle handelingen bij patiënten en in dit geval bij zwangeren, zoals het meten van de bloeddruk, het beoordelen van de fundus, het maken van een CTG, het doen van inwendig onderzoek, en handelingen die inbreuk maken op de integriteit van het lichaam, zoals het zetten van een episiotomie (knip) of het verrichten van een sectio caesarea (SC: keizersnede).

Naarmate de behandeling minder spoedeisend is, zijn de eisen aan het informed consent strenger. Ook in een spoedsituatie hoort u informed consent te verkrijgen. De wijze waarop kan verschillen. Bij een primair geplande SC moeten uitgebreid de mogelijke complicaties en langetermijn gevolgen besproken worden, als mede het alternatief van een vaginale partus (bevalling). Bij ernstige foetale nood is optingout mogelijk: ‘Ik stel voor een spoed SC te doen omdat uw kind in nood is, ik neem aan dat u daar mee akkoord gaat?’

Idealiter zijn dit soort situaties al bij de bespreking van het geboorteplan aan bod gekomen. Indien een vrouw bijvoorbeeld geen episiotomie (knip) wenst, ook niet bij foetale nood, is het verstandig deze wens te exploreren, ook ten tijde van de baring. Bijvoorbeeld: ‘Ik weet dat u niet ingeknipt wilt worden, maar ik vind dit nu wel wenselijk omdat… Blijft u bij uw wens?’ U dient de wens van de zwangere als zij bij haar standpunt blijft altijd te honoreren, ook al hebt u een andere opvatting over wat wenselijk is. Zie hiervoor artikel l7:450 lid1 van de WGBO: Geeft de patiënt geen toestemming, dan kan het onderzoek of de behandeling geen doorgang vinden.

 

Juridische mogelijkheden
Het Nederlands recht biedt verschillende mogelijkheden om ziekenhuizen en/of behandelend arts(en) aan te spreken op de wijze waarop je bent behandeld. Dit zijn het klachtrecht, tuchtrecht en informed consent.

 

Het klachtrecht
Het klachtrecht is het meest laagdrempelig. Bij deze mogelijkheid kun je zelf (of je naaste gezinsleden) een klacht indienen bij de klachtencommissie die verbonden is aan het betreffende ziekenhuis. Het doel van de klachtbehandeling is het geven van een genoegdoening in de vorm van een onpartijdig en onafhankelijk oordeel over de klacht. De klacht zal gegrond of ongegrond worden verklaard. De beslissing van de klachtencommissie is niet bindend voor partijen, maar veelal wel gezaghebbend. Er zal geen oordeel worden uitgesproken over een eventuele schadevergoeding, ook zal er geen straf of maatregel aan de arts worden opgelegd. Het indienen van een klacht geeft je puur de mogelijkheid om je ervaringen en emoties rond de (wijze van) behandeling te uiten richting de arts en/of het ziekenhuis.

 

Het tuchtrecht
Het tuchtrecht richt zich op de individuele artsen en niet primair op het ziekenhuis. Deze procedure is veel formeler dan de bovengenoemde klachtprocedure. De tuchtrechter kan beslissen dat de arts een waarschuwing krijgt, een berisping, een boete of een gehele of gedeeltelijke beperking van het recht op de mogelijkheid om het beroep verder uit te oefenen. Deze procedure kan als een zware procedure worden beschouwd, waarbij doorgaans wordt aangenomen dat er sprake is van zeer verwijtbaar medisch handelen. In deze procedure kan er ook geen schadevergoeding worden gevorderd. Het Civiele recht (aansprakelijkheidsrecht) biedt wel de mogelijkheid om een schadevergoeding te verkrijgen. Dan moet vast komen te staan dat de betrokken verloskundige niet heeft gehandeld zoals een “normaal” vakgenoot zou hebben gedaan. Op basis van je rechtsbijstandsverzekering word je bijgestaan in het verhalen van de door jou geleden schade.

 

Informed consent
Wanneer je niet goed geïnformeerd wordt kan dit ertoe leiden dat een arts (of diens verzekeraar) gehouden is tot het betalen van een schadevergoeding. Dat laatste is mogelijk indien er een directe relatie bestaat tussen het niet of onvoldoende informeren en schade die de patiënt geleden heeft (causaliteitsvraag). In het algemeen is het zo, dat het enkele feit dat onvoldoende informatie is gegeven, onvoldoende is om de arts aansprakelijk te stellen. Daarvoor is namelijk ook vereist dat jij als patiënt, indien je beter geïnformeerd was, een andere beslissing zou hebben genomen. Het recht op informed consent is echter geen absoluut recht: in gevallen van spoed of in geval van een noodtoestand kan en moet de arts medische handelingen stellen zonder dat de patiënt er in het concrete geval zijn instemming toe verleent. De instemming wordt in zulk geval verondersteld te zijn gegeven.

 

Bronnen
Informatiepunt dwang in de zorg – Rijksoverheid
Burgerlijk Wetboek Boek 7, afdeling 5, artikel 448 – 468
Leidraad KNOV en NVOG: Omgaan met zwangeren die geadviseerde / geprotocolleerde zorg afwijzen (versie 15 juli 2015)


Door: Eline Bosch

Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO)
De WGBO is van betrekking op iedereen die met medische zorg te maken krijgt. Er is sprake van een geneeskundige behandelingsovereenkomst wanneer een arts een patiënt gaat onderzoeken of behandelen. De WGBO regelt verschillende rechten en plichten voor de cliënt en de arts. Onder de plichten van de patiënt valt dat deze de zorgverleners goed, eerlijk en volledig moet inlichten, zodat de hulpverlener de beste zorg kan verlenen. Je rechten als cliënt in de zorg staan hieronder opgesomd, deze zijn terug te vinden in het Burgerlijk Wetboek: Boek 7, afdeling 5, artikel 448 – 468.

Recht op informatie over de medische situatie

Burgerlijk Wetboek 7 Artikel 448

1 De hulpverlener licht de patiënt op duidelijke wijze, en desgevraagd schriftelijk in over het voorgenomen onderzoek en de voorgestelde behandeling en over de ontwikkelingen omtrent het onderzoek, de behandeling en de gezondheidstoestand van de patiënt. De hulpverlener licht een patiënt die de leeftijd van twaalf jaren nog niet heeft bereikt op zodanige wijze in als past bij zijn bevattingsvermogen.

2 Bij het uitvoeren van de in lid 1 neergelegde verplichting laat de hulpverlener zich leiden door hetgeen de patiënt redelijkerwijze dient te weten ten aanzien van:

a de aard en het doel van het onderzoek of de behandeling die hij noodzakelijk acht en van de uit te voeren verrichtingen;
b de te verwachten gevolgen en risico?s daarvan voor de gezondheid van de patiënt;
c andere methoden van onderzoek of behandeling die in aanmerking komen;
d de staat van en de vooruitzichten met betrekking tot diens gezondheid voor wat betreft het terrein van het onderzoek of de behandeling.

3 De hulpverlener mag de patiënt bedoelde inlichtingen slechts onthouden voor zover het verstrekken ervan kennelijk ernstig nadeel voor de patiënt zou opleveren. Indien het belang van de patiënt dit vereist, dient de hulpverlener de desbetreffende inlichtingen aan een ander dan de patiënt te verstrekken. De inlichtingen worden de patiënt alsnog gegeven, zodra bedoeld nadeel niet meer te duchten is. De hulpverlener maakt geen gebruik van zijn in de eerste volzin bedoelde bevoegdheid dan nadat hij daarover een andere hulpverlener heeft geraadpleegd.

Inzage in het medisch dossier (BW artikel 456)

  • Iedereen die 12 jaar of ouder is, mag zijn eigen medisch dossier inzien. Je kunt je eigen dossier opvragen bij je zorgverlener of je zorginstelling. Ouders van kinderen tot 12 jaar hebben ook recht op inzage in het dossier van hun kind. Een hulpverlener mag een verzoek tot inzage in je eigen dossier alleen weigeren als de privacy van een ander daardoor wordt geschaad. Weigert de hulpverlener om andere redenen, dan kun je een andere arts om bemiddeling vragen of contact opnemen met de klachtencommissie van de instelling. In het allerlaatste geval kun je naar de rechter stappen.

Toestemming voor een medische behandeling (BW artikel 450)

  • Een medische behandeling is alleen mogelijk als de cliënt er toestemming voor geeft. Cliënten mogen een behandeling dus weigeren. Een behandeling begint pas als de cliënt heeft ingestemd met het behandelplan. Als cliënt mag je je toestemming voor een behandeling op elk moment weer intrekken, zelfs als je al een handtekening hebt gezet onder een behandelplan. Alleen in een onhoudbare situatie is een gedwongen behandeling soms toegestaan (zoals wanneer het leven van de baby in gevaar is en deze echt alleen gered kan worden door direct in te grijpen, of een ernstige handicap kan worden voorkomen. De plicht tot het begrijpelijk uitleggen wat er aan de hand is blijft wel van kracht).

Recht op vrije artsenkeuze

  • Cliënten mogen zelf een behandelaar kiezen. Is er geen klik of ben je het niet eens met de behandeling, dan kun je altijd veranderen van behandelaar.

Recht op privacy en geheimhouding van medische gegevens

  • Je hebt niet alleen recht op geheimhouding van je medische gegevens, maar ook op privacy tijdens een behandeling. Je moet dus een gesprek met je hulpverlener kunnen voeren zonder dat andere mensen dat horen of zien.